14:58 22/11/2024
Reels
Bệnh xã hội hàng loạt (mass sociogenic illness hay mass hysteria), còn được gọi là chứng cuồng loạn hàng loạt hay rối loạn phân ly, xảy ra khi một cộng đồng có các triệu chứng lan truyền mà không rõ nguyên nhân y tế. Tiến sĩ Robert Bartholomew, giảng viên danh dự cấp cao tại khoa Y học Tâm lý, Đại học Auckland, New Zealana cho biết: “Hãy nghĩ nó giống như hiệu ứng giả dược”.
Trong nhiều thế kỷ, xã hội loài người đã tìm cách xác định nguyên nhân của chứng cuồng loạn này.
(Ảnh minh họa)
“Bệnh dịch nhảy” năm 1518
Mọi chuyện bắt đầu vào một ngày hè ở Strasbourg, Pháp năm 1518. Frau Troffea, công dân của thành phố bắt đầu nhảy múa không dừng lại trong gần một tuần. Trong vòng một tháng sau, 400 công dân của thành phố miền Đông nước Pháp bị kích thích nhảy mãi không dừng lại được cho đến khi đột quỵ, đau tim hoặc kiệt sức.
Trạng thái của những người này giống như bị thôi miên. Các nhà chức trách ban đầu cho rằng nguyên nhân là do "máu nóng trong não", nhưng lại yêu cầu các vũ công bất đắc dĩ này tiếp tục nhảy suốt ngày đêm để điều trị và xua đuổi ma quỷ bên trong họ, thậm chí dựng một sân khấu và thuê thêm vũ công và nhạc công cho họ. Điều này khiến tình hình còn trầm trọng hơn. Các phiên bản của “bệnh dịch nhảy” tại Pháp sau đó đã “lây lan” sang Đức, Hà Lan và Thụy Sĩ.
Một số nhà sử học cho rằng những người dân đã vô tình ăn phải ergot, một loại nấm mốc độc hại có tác động đến sự co thắt các cơ - nhưng điều đó sẽ không giải thích được tại sao họ lại nhảy trong thời gian dài đến vậy. Những người khác cho rằng nguyên nhân có liên quan đến sự căng thẳng vì bệnh tật và nạn đói hoành hành trong khu vực, cùng với đó là một nhóm người dân tin vào “lời nguyền khiêu vũ”.
“Đại dịch viết” năm 1892
Vào năm 1892, tay của một số nữ sinh ở Groß Tinz, Đức bắt đầu run lên không kiểm soát khi họ viết. Một số trải qua tình trạng mất trí nhớ và thay đổi ý thức. Năm sau, học sinh ở Basel, Thụy Sĩ bắt đầu gặp tình trạng tương tự.
Tiến sĩ Bartholomew cho rằng: “Việc run tay khi viết ở châu Âu sau thế kỷ 19 là kết quả trực tiếp của một phương pháp giảng dạy mới coi trí óc như một cơ bắp cần tập thể dục. Các bài tập tẻ nhạt và lặp đi lặp lại đã gây ra thiệt hại về thể chất cho học sinh. Vì vậy chứng bệnh bộc phát như là một cách tiềm thức cố gắng thoát ra khỏi lớp học viết đáng sợ”.
Vụ đầu độc hơi ngạt Matton, 1944
Trong thời kỳ cao điểm của những câu chuyện hoang tưởng trong Thế chiến thứ hai, thị trấn Mattoon, Illinois tràn ngập tin đồn về một người đàn ông bí ẩn phun hơi ngạt vào những nạn nhân ngẫu nhiên.
Người đầu tiên là Aline Kearney. Theo lời kể của cô, hôm đó, có "một mùi ngọt khó chịu trong phòng ngủ" đã làm "tê liệt chân và phần thân dưới của tôi". Khi chồng của Kearney đi làm về, anh ấy nhìn thấy một người lạ bên ngoài nhà họ. Câu chuyện của gia đình Kearney được xuất bản trên trang nhất của tờ báo địa phương, trong đó tuyên bố rằng có một “kẻ gây mê” bí ẩn đang nằm ngoài vòng pháp luật. Ngay sau đó, toàn bộ thị trấn tràn ngập các báo cáo về những sự cố tương tự. Tin tức về kẻ rình mò bí ẩn khiến công chúng hoảng loạn một thời gian nhưng kẻ tấn công không bao giờ được tìm thấy.
Đại dịch bọ tháng 6/1962
Vào tháng 6/1962, 60 công nhân trong nhà máy dệt ở Mỹ bắt đầu có các triệu chứng kỳ lạ: phát ban, buồn nôn và tê. Các phương tiện truyền thông đã nhanh chóng ghi nhận câu chuyện, đặt tên nó là "bệnh dịch tháng Sáu". Theo các công nhân, một loài côn trùng đã làm cho họ bị bệnh dịch này. Tuy nhiên, các nhà côn trùng học được cử đến hiện trường không tìm thấy dấu vết của bọ.
Trong khi đó, các nhà tâm lý học đã phỏng vấn những công nhân bị bệnh. Kết quả cho thấy hơn 90% nạn nhân làm việc theo ca giống nhau, hầu hết làm việc ngoài giờ và 50 người trong số đó chỉ bắt đầu báo cáo các triệu chứng của họ sau khi truyền thông đưa tin về đợt dịch bệnh bùng phát. Từ đó, một số ý kiến cho rằng sự căng thẳng, cùng với sức mạnh của những tin đồn, có thể là nguyên nhân khiến hàng loạt người thấy mình “mắc bệnh”.
“Dịch cười” Tanganyika (Tanzania), 1962
Năm 1962, nước này gặp phải một “dịch bệnh” kỳ lạ khiến họ phải đóng cửa các trường học trong nhiều tuần, khi hàng chục nữ sinh không thể nhịn được cười. Đến cuối đợt dịch, hơn 1.000 người đã bị ảnh hưởng. Cười không phải là vấn đề duy nhất, nhiều học sinh căng thẳng khác có biểu hiện phát ban, ngất xỉu và các vấn đề về hô hấp. Chẩn đoán chính thức được đưa ra cho trường hợp này là chứng cuồng loạn hàng loạt.
Người đàn ông khỉ ở Ấn Độ, 2001
Thành phố Delhi, Ấn Độ trải qua tình trạng mất điện liên tục trong một đợt nắng nóng vào tháng 5/2001. Khi những người dân tìm cách giải tỏa cái nóng bằng cách ngủ trên mái nhà, họ bắt đầu báo cáo về các cuộc tấn công do một sinh vật bí ẩn có vẻ như nửa người nửa khỉ gây ra. Các nạn nhân, hầu hết là nam giới, có địa vị kinh tế xã hội thấp, đến gặp bác sĩ với những vết thương khó hiểu như vết cắn. Hai người chết vì ngã trong lúc sợ hãi, một người từ trên mái nhà, người còn lại ở cầu thang bộ.
Tuy nhiên, một báo cáo y tế cho thấy vết thương của những người này là do tự gây ra. Dường như chứng cuồng loạn đã bộc phát do hình ảnh trên các phương tiện truyền thông đại chúng và những lời đồn đại mất kiểm soát – bao gồm về sự chiếm hữu của quỷ, những kẻ luyện khí điên cuồng và những người đàn ông khỉ.
“Việc chẩn đoán chứng cuồng loạn xã hội hàng loạt của các quan chức y tế công cộng thường vấp phải sự tranh cãi và phản đối kịch liệt của công chúng vì có sự kỳ thị những nạn nhân bị rối loạn tâm thần, cho rằng họ ‘điên’ hoặc giả vờ. Tuy nhiên các chứng bệnh này được thúc đẩy bởi một niềm tin. Tất cả chúng ta đều có niềm tin, do đó, chúng ta đều có thể là nạn nhân”, Bartholomew nói.